Een half jaar geleden geleden kwam ik een oude kennis tegen tijdens het boodschappen doen. Of ze nog bij dat bedrijf werkte, vroeg ik. Ja, zei ze, maar ze zat al vier jaar thuis.
Huh? Vier jaar thuis? Welja. Ouderschapsverlof voor heel wat kinderen en – intriest – een sterfgeval heel dichtbij. Er was wat tijdskrediet, de details weet ik niet. Maar de baas was begripvol geweest.
Desalniettemin.
Ik stond even met mijn mond vol tanden. Vier. Jaar. Thuis.
Ik legde uit hoe ik sinds tweeënhalf jaar zelfstandige was. Mijn vriend en ik wilden aan kinderen beginnen, net op het moment dat het magazine waar ik voor werkte, werd opgedoekt. Ik wilde niet terug naar de krant want toen ik er nog werkte, was ik ook altijd pas laat thuis. Mijn vriend stopte ook pas om 20 uur ’s avonds. Wie zou ons toekomstige kind dan gaan halen van de crèche? Dan krijg je beter geen kinderen, vind ik. We kozen voor wie op termijn het meest zou gaan verdienen. Oh cliché, dat was hij.
Toch gek, vond die kennis. De meeste vrouwen gaan juist voor een vaste job omdát ze kinderen willen.
Jep. Ik had het misschien kunnen doen, tenminste tot ik zwanger en/of bevallen was. Maar een vaste job zoeken terwijl je weet dat je die niet gaat kunnen volhouden, vond ik niet zo netjes. Achteraf bedenk ik dat ik daar niet zoveel scrupules over had moeten hebben. Intussen weet ik dat sommige opdrachtgevers er ook niet altijd van overlopen.
Na dat gesprek tijdens het winkelen vond ik het ineens erg oneerlijk, dat ik ‘maar’ zeven betaalde weken had gekregen voor de geboorte van mijn kind (één week voor de bevalling en zes weken erna), goed voor een dikke 3.000 euro en dienstencheques.
Waarom had ík niet mee geprofiteerd van het systeem waar ik al die jaren voordien voor had mee betaald?
Ik ging naar huis en voelde me de rest van de dag een loser in het Belgische arbeidssysteem, en dat was niet de eerste keer.
Toen ik na zes jaar bij dezelfde werkgever de overstap maakte naar een ander bedrijf, was dat een risico. Want als je ergens vijf jaar of langer werkt, mag je tijdskrediet aanvragen. Een overstap maakt dat je van nul moet beginnen tellen. Hetzelfde met je opzegvergoeding. Hoe langer je ergens werkt, hoe hoger die is. In ons systeem moet je bijna gek zijn om van job te veranderen omdat je te veel te verliezen hebt als je vertrekt. Stel dat het fout loopt met je nieuwe baan. Dan heb je gegokt en verloren. Dus blijven veel mensen zitten waar ze zitten. Ook al klagen ze steen en been. Ook al haten ze hun werk. Ook al krijgen ze een burn-out. Of een bore-out.
Want ze hebben kinderen. Of een huis om af te betalen. Ze staan er alleen voor. En gelijk hebben ze.
Mijn toenmalig lief raadde me destijds die job af. Wegens te onzeker, dat nieuwe tijdschrift. Hij kreeg gelijk. Nog geen drie jaar later was het opgedoekt.
Daar stond ik dan. Ik heb een mooie opzegvergoeding gehad, toen. Waarvoor dank. Zo kon ik een mooie start nemen als zelfstandige. Een mooi nieuw leven met mooie opdrachten, mooie artikels en een mooi kind, was het plan.
We zijn bijna drie jaar verder. Het kind is prachtig. De mooie opdrachten zijn er ook, soms, zij het niet altijd even goed betaald. En ik heb geen dertiende maand, vakantiegeld, maaltijdcheques, ecocheques, bedrijfswagen, tankkaart, gsm of computer meer.
Nee, ik weet het wel.
Het gras is altijd groener aan de andere kant.
Ik heb als zelfstandige voordelen.
Ik mag veel kosten aftrekken.
Ik heb het iets rustiger aan gedaan tijdens mijn tweede zwangerschap omdat mijn eerste in een miskraam is geëindigd. Fuck stress, die baby gaat voor.
Ik ben mijn kind al ontelbare keren kunnen gaan halen van de crèche als het ziek was. Deze week nog. Ik heb niemands toestemming moeten vragen en heb nooit moeten doen alsof ik zelf ziek was, zoals werknemers in dienst soms.
Ik hoef nooit te schijnwerken. ( = Achter je computer doen alsof je werkt omdat het nog geen tijd is om naar huis te gaan. Werkgevers praten graag over flexibiliteit, maar soms werkt dat vooral in één richting: niemand ziet het als je overwerkt, maar oh wee als je vroeger naar huis gaat.)
Ik doe een fractie van de files die ik vroeger deed – ik word er nog ziek van, als ik eraan denk. Een bedrijfswagen weegt niet op tegen de tijd die je wint. Als ik die files was blijven doen, was ik op een dag in de statistieken van verkeersagressie beland.
Maar als ik lees dat een politieke partij ijvert voor nog meer bevallingsrust voor werknemers, kan ik het niet laten om te grommen: omdat de kloof met de zelfstandigen te klein is, of wat?
Ik ben snel weer gaan werken, maar heb bewust kalmer aan gedaan. Was ik zo verkeerd bezig? Een korte bevallingsrust zou – zo las ik in De Correspondent, het blijft een opsteker – in zekere zin goed zijn om nadien weer aan het werk te gaan. Hoe langer het zwangerschapsverlof duurt, hoe minder moeders daarna gaan werken. En hoe langer vaders thuis blijven vlak na de geboorte, hoe meer tijd ze uiteindelijk besteden aan het huishouden en de kinderen. De eerste weken en maanden zijn dus bepalend voor de rest van je leven. Ik herhaal: de rest van je leven. Het is dus een valkuil te denken dat meer bevallingsrust voor vrouwen meer gelijkheid tussen mannen en vrouwen brengt. Dat doe je met meer ouderschapsverlof voor vaders.
Maar ik blijf de kloof groot vinden, tussen mensen met een goede job plus bijhorende rechten en zij zonder. Daarmee bedoel ik niet alleen zelfstandigen, maar evengoed uitzendkrachten en zelfs werkzoekenden.
Je hoort steeds meer over hoe werklozen iets moeten terugdoen voor hun geld. Klusjes voor de gemeente, ik zeg maar wat. Ik vind dat een nogal communistisch idee: je werkt voor de staat en zij betalen je. Alleen vermoed ik dat die klussers straks niet op tijdskrediet hoeven te rekenen, laat staan op een goed pensioen. Hoe durf je werkzoekenden terecht te wijzen als je als werkende mens ook in allerlei vormen betaald kan thuisblijven? Ouderschapsverlof. Tijdskrediet. Ziekteverlof. Riante ontslagpremies – en nogmaals, ik was dankbaar voor de mijne.
Ik weet dat het uitzonderlijk is om vier jaar thuis te blijven. Ik gunde het die kennis.
Maar ik dacht ook: wat oneerlijk voor de rest. Wat met mensen die vooral uitzendwerk doen? Hebben zij na vijf jaar misschien geen recht op een pauze? Hebben zij geen nood aan tijd met hun kinderen? Idem dito voor zelfstandigen. En wat met mensen die er bewust voor kiezen géén kinderen te krijgen? Waarom moeten zij altijd mee betalen voor al de rest?
Het maakt ook dat veel bazen liever geen vrouwen in dienst hebben en voortdurend het gevoel hebben dat zij moeten opdraaien voor individuele keuzes van werknemers.
Geef iedereen dan ineens een basisinkomen. Dat meen ik.
Een basisinkomen voor als je een job hebt: dan kan, nee, moét je sparen voor later.
Een basisinkomen voor als je je job kwijt bent, dan kan je de periode naar een nieuwe overbruggen.
Een basisinkomen voor als de nieuwe job toch niets wordt.
Een basisinkomen voor als je bevallen bent.
Een basisinkomen voor als je wil bijstuderen.
Een basisinkomen voor als je je zieke moeder wil verzorgen.
Een basisinkomen voor als je met pensioen bent.
Een basisinkomen om die wereldreis te maken.
Een basisinkomen voor iedereen, voltijdser, deeltijdser, zelfstandige en werkzoekende. No questions asked.
Ik droom van een land waarin het onderscheid tussen werknemer, zelfstandige en werkzoekende vervaagt. Waar je gemakkelijker van job durft te veranderen, voor het tot een burn-out komt. Het is toch ironisch dat wie zich kapotwerkt, wel recht heeft op een uitkering wegens burn-out maar dat je niet zomaar minder kunt gaan werken?
Om deeltijds te kunnen werken, moet je natuurlijk mogen van een werkgever. Het idee van een voltijdse job of helemaal geen job is voor veel banen achterhaald. Ik heb ook nooit begrepen dat sommige bedrijven hun werknemers zo afjakkeren om dan na x-aantal jaren trouwe dienst wel begrip te hebben voor hun burn-out. Deeltijdsers kunnen wél toegewijd zijn. Soms nog meer dan voltijdsers, omdat ze beter uitgerust zijn – en zich schuldig voelen.
Ik lees over hoe we langer moeten werken maar hoe sommige beroepen daarvan zullen worden vrijgesteld omdat het zeer zware beroepen zijn. Dat zal wel, maar ik vraag me af: waarom zou je in godsnaam 45 jaar hetzelfde beroep moeten doen? Ook daarom: een meer flexibel arbeidssysteem. Waar je als werkzoekende een betaald klusje kan doen zonder bang te zijn dat je je uitkering verliest.
Nogmaals. Voor al uw problemen, voor al uw individuele gevallen, een basisinkomen.
De details laat ik met plezier over aan mensen die daarvoor gestudeerd hebben of boeken over hebben geschreven.
Veel mensen zijn vergeten dat Roland Duchâtelet het jaren al geleden voorstelde, van dat basisinkomen. Heeft er iemand zijn nummer?
Meer lezen over het basisinkomen?
Gratis geld voor iedereen
Het basisinkomen: een gewaagd idee voor de 21ste eeuw
‘Geef iedereen een basisinkomen’
Deze tekst verschijnt ook op Charlie magazine.
cordiam 