Voor wie te lui was voor Dry January en Veganuary, was er JanuHairy. Oftewel: niks doen, en al je lichaamshaar laten groeien. Inclusief die drie op je tenen. Lees, kijk en huiver – of niet. Want daarover gaat het nu precies.

Ik begon mijn benen te scheren op mijn twaalfde. Niet omdat ik zo harig was of omdat ik gepest werd. Puur uit vrije wil. Ik zag het bij mijn oudere zus en in de vrouwenbladen die ze las en dacht: dat wil ik ook. Later vond ik scheren voor amateurs. Anderhalve dag later kon je herbeginnen en langs je bikinilijn moest je het niet eens proberen. Tegen de tijd dat de bobbels weg waren, had je stoppels. Harsen? Lag je daar, bij de schoonheidsspecialiste. Wreef ze de warme hars op je huid. Met een papiertje duwde ze zachtjes, en voor je het wist – SNOEK! De pijn zinderde door je hele lijf. Opnieuw, opnieuw en opnieuw.

Tot je gepluimd was. De vergelijking met een kale kip komt niet uit de lucht vallen. Een gelijkaardige techniek bestaat om gevogelte te ontdoen van veren. Het verschil: die dieren zijn al dood.

Ik zocht een beter wapen in de Philips Lumea SC2001, het laserapparaat voor thuis. Ik zou de haartjes, een vijftal per klik, vernietigen. Alleen gebruikte ik het ding niet genoeg. Toen ik het laatst wilde opladen, bleken de batterijen leeg en niet te vervangen, de ontwerpers zijn het deurtje ‘vergeten’. Duurzaamheid, mijn – gelukkig niet zo harig – gat. (Maar voel je al hoe je ineenkrimpt?)

JanuHairy kwam als geroepen. Geen scheren. Geen harsen. Geen Veet. Geen suikerwas. Geen threading (met een draadje haar verwijderen). Het initiatief is van Laura Jackson, een student drama aan de Universiteit van Exeter. “Het doel van JanuHairy is een maand niet te ontharen”, vertelt ze. “Je kan je laten sponsoren. De opbrengst is voor de organisatie Body Gossip die body positivy promoot. Mijn boodschap is niet: stop voor altijd met scheren. Wel: doe het eens niet, vraag je af hoe je je voelt en waarom.”

“Vorig jaar heb ik mijn haar laten staan voor mijn onewomanshow, die ging over alles wat we doen om er goed uit te zien. Op het eind mochten mensen uit het publiek het afscheren. (lacht) Tijdens de drie maanden dat ik het liet groeien, droeg ik jeans om mijn benen te verstoppen, terwijl het de heetste zomer in jaren was. Zo zelfbewust was ik. ‘Sorry!’, zei ik constant. ‘Het is voor een toneelstuk!’ Tot ik inzag hoe gek dat was. Na een tijd begon ik het cute te vinden. Ik voelde me zelfzekerder, because I was expressing myself, inclusief dat deel van mijn lijf dat ik zo lang had gehaat.”

‘Als tiener noemden sommige jongens mij Hairy in plaats van Hilary, omdat ik mijn benen niet onthaarde’- Hilary Phelan (36)

Een maand mijn haar laten staan en zien. I’m in. Wanneer ik vraag wie er meedoet op Facebook, krijg ik een paar likes en de obligate grap van een slimmerik: ‘Oei, dan ga ik deze maand niet daten, zenne.’ Iemand zegt dat de foto’s van vrouwen met beenhaar gefotoshopt lijken.

Zo’n reactie zegt alles, vindt Hilary Phelan (36). “We vinden haar bij vrouwen zo raar dat iemand even goed een tweede neus had kunnen fotoshoppen. Goed dat je door JanuHairy meer beelden te zien krijgt.”

“Als tiener noemden sommige jongens mij Hairy in plaats van Hilary, omdat ik mijn benen niet onthaarde. Ik had er geen zin in, maar rond mijn zestiende leek het me de volwassen keuze.” Hilary probeerde waxen – “Twee keer en nooit meer! Ik kon zes weken niet zitten door de uitslag” – en de laserspecialist – “Omdat mijn haar vier verschillende kleuren heeft, zou het vijf jaar duren en 7.000 euro kosten. En weer die pijn, enkel van de teststrookjes.”

Vrouwen die scheren, geven daar in de VS in hun leven zo’n 10.000 dollar aan uit, en 23.000 dollar als ze waxen. Krankzinnig? Bedenk dat er ooit vrouwen radiotherapie ondergingen om van hun haar af te zijn, zelfs nadat de röntgenstralen kankerverwekkend leken.

“Op een dag vroeg mijn zoontje van vier waarom ik mijn benen schoor”, vertelt Phelan. “Goede vraag. Omdat we ons lichaam niet goed vinden in zijn natuurlijke staat? Omdat anderen het verwachten? Hoe kunnen we als intelligente mensen okselhaar bij vrouwen vies vinden en bij mannen sexy?”

Minder seksueel aantrekkelijk

Vrouwen met lichaamshaar zijn volgens mannen en vrouwen minder seksueel aantrekkelijk, minder sociaal en minder intelligent dan vrouwen zonder, blijkt uit onderzoek uit 1998. Mensen vinden vrouwelijk okselhaar even vies ‘als vliegenmeppers en maden in vlees’, klinkt het in een studie uit 2004.

Twee weken JanuHairy en ik vind mijn benen lelijk. Haartjes in alle richtingen, op enkele kale stroken na – waar het laserapparaat ooit heeft gewerkt. Meh. Mijn vriend blijft zijn diplomatische zelve. ‘Lelijk? Nee-nee-nee, natuurlijk niet.’ Stilte, gevolgd door wat gemompel over hoe mijn ‘zachte benen’ niet te veel op de zijne moeten gaan lijken. En dat hij ‘maar eerlijk’ kan zijn.

Het begint wel op te vallen, hoe taboe vrouwenhaar is. Google women en shaving. Zelfs op foto’s waarop vrouwen hun benen scheren, is er geen haar te zien.

Toch was de houding tegenover vrouwelijk lichaamshaar niet altijd zo negatief, legt Rebecca Herzig uit in ‘Plucked: A History of Hair Removal’. De Europeanen die in de 17^de eeuw aanspoelden in Amerika, verbaasden zich juist over die gekke ‘Indianen’ die het haar uit hun gezicht trokken. Het ontharen van oksels, benen en bikinilijn is recent, zegt professor Anneke Smelik van de Radboud Universiteit. “Er zijn aanwijzingen dat de Egyptenaren en de Grieken het deden, maar pas na de Tweede Wereldoorlog raakte het scheren van oksels en benen bij een brede laag van de Amerikaanse bevolking ingeburgerd. De rokken werden korter: in de jaren ’10 zag je enkels en vanaf de jaren ’20 knieën. De armen gingen bloot. Vanaf dat het haar gezien kon worden, werd het weggehaald. Dat ging geleidelijk.”

The Great Underarm Campaign

Mee dankzij wat historica Christine Hope ‘The Great Underarm Campaign’ noemt. Vanaf 1915 omschreven bedrijven als Gillette vrouwelijk okselhaar als ‘vuil’, ‘verwerpelijk’ en ‘gênant’, terwijl haarloze vrouwen ‘mooi’, ‘vrouwelijk’, ‘proper’ en ‘bescheiden’ waren. Het uiterlijke werd gelinkt aan karakter en morele waarden. ‘Can any woman afford to look masculine?’ vroeg een advertentie voor een ontharingsproduct. De boodschap: vrouwen zijn haarloos en wie te veel haar heeft, is geen echte vrouw. Ook andere ontwikkelingen als stromend water en spiegels in huis speelden een rol in veranderende scheergewoontes.

“In Europa begonnen vrouwen pas op grote schaal te scheren in de jaren 70”, zegt Smelik. “Ik zag ooit foto’s van een miss Italië eind jaren 50, begin 60, die trots poseerde in badpak, met beenhaar en een bos onder haar oksels: dat kunnen we ons niet meer voorstellen.”

Mogelijk brak het ontharen door omdat iedereen het kan. “Afvallen is niet eenvoudig, scheren is gemakkelijk en relatief goedkoop. Ontharen past in een trend van weg willen uit de natuur. Lichaamshaar onderscheidt mensen van dieren. Ook vrouwen zijn van nature behaard, hoewel de norm is van niet. Tegelijk schuift bij mannen de grens op. Een heel zwaarbehaarde man vinden we niet meer mooi. Van mannen wordt de dierlijke aard wel meer aanvaard; mogelijk uit een soort angst voor seksualiteit en het animale bij vrouwen.”

We glijden af naar de bikinilijn. De Brazilian wax die eind jaren 90, begin 2000, opkwam. Gwenyth Paltrow noemde die het beste dat haar (seks)leven kon overkomen. Sommige feministen roepen nog dat de vrouw tot meisje gereduceerd met zo’n kale poes, andere vinden dat quatsch.

‘De strijd over het lichaamshaar hebben we in de jaren 70 als feministen verloren’ – professor Anneke Smelik

In de jaren 70 leefde datzelfde idee over oksels en benen: door vrouwen haarloos te houden, werden ze klein gehouden, in hun onschuldige, kinderlijke staat. Anderen vonden dat er belangrijkere dingen waren om voor vechten, en de link met been- en okselhaar joeg velen weg van feminisme. “De strijd over het lichaamshaar hebben we in de jaren 70 als feministen verloren”, zegt Smelik. “Het is nu zo onaanvaardbaar dat je een statement maakt als je met behaarde benen rondloopt in de zomer.”

Ook Murielle Scherre ondervond hoe explosief lichaamshaar kan zijn. “Ik merkte in welke vuurlinie ik terechtgekomen was, toen ik een foto van mezelf met schaamhaar toonde in een onderbroekje waar ik al mee op foto had gestaan, maar dan zonder schaamhaar”, vertelt de lingerontwerpster achter La Fille d’O. “Hij werd binnen de vijftien minuten offline gehaald. Braaf geschoren mocht ik op de foto in mijn ondergoed, au naturel vonden ze de boel te pornografisch. Daar kan ik met mijn gezond verstand nog altijd niet bij.”

Haar is dus pornografisch, terwijl porno nog amper haar toont.

Scherre had haar haar laten groeien als persoonlijk en sociologisch experiment. “Ik ben van 1977 en had tot drie jaar geleden mezelf nooit met schaamhaar of ‘ongewenst’ lichaamshaar gezien. Ook zowat al mijn klanten waren toen geschoren. Een paar jaar terug heb ik mezelf in vraag gesteld. Op amandelolie en tandpasta na stopte ik met alle verzorgingsproducten en liet mijn haar groeien. Om helemaal mezelf te zijn. Ik wilde mezelf ook een tijdje weghouden bij mannen; ik dacht dat ik beschaamd zou zijn. Maar het haar dat me in eerste instantie wegjoeg van anderen, joeg me terug in de warmste armen die er zijn – de mijne. Ineens zag ik mezelf graag, met haar en al.”

‘Het haar dat me in eerste instantie wegjoeg van anderen, joeg me terug in de warmste armen die er zijn – de mijne’ – lingerieontwerpster Murielle Scherre

En dat doen er nog. Instagram staat vol foto’s van trotse vrouwen met okselhaar. Gwyneth Paltrow laat tegenwoordig haar ‘bush’ staan. Er beweegt iets. Zeker bij de millennials. In 2013 zei 95 procent van de Britse vrouwen tussen 16 en 24 hun oksels te ontharen. In 2016 nog maar 77 procent.

“Ik had als meisje graag voorbeelden gehad van vrouwen met lichaamshaar”, zegt Phelan, “en over een groter taboe – gezichtshaar – hebben we het niet eens gehad. Ik kies bewust om mezelf niet meer te laten beïnvloeden door media. Toch zitten overtuigingen diep. Ooit schreef ik een column over lichaamshaar, maar tijdens de fotoshoot heb ik mijn oksels geschoren. Zo ongemakkelijk voelde ik me.”

Tegen wie zeg je het. Al geloof ik dat mijn haar er mag zijn, ik voel het niet. Maar wat niet is, kan nog komen. Zoals het ooit raar was om zoenende mannen te zien en nu niet meer – toch?

Volgens Smelik blijft het bij een harige minderheid. “De tegenbeweging die terug naar de natuur wil, is te verwachten, maar blijft verzet in de marge. En er is in de winter niet veel uitdaging aan JanuHairy. Niemand ziet het.” (lacht)

Of vrouwen echt vrij kunnen kiezen, zien we in de zomer.

[Dit artikel verscheen eerder in De Morgen Magazine en op demorgen.be ]