Jozefien Daelemans werkte tien jaar voor vrouwenbladen voor ze haar eigen onlinemagazine Charlie oprichtte. Deze week verschijnt haar boek De naakte waarheid – body bullshit ont(k)leed, over hoe absurd vrouwelijke schoonheidsidealen zijn. Van ingebonden voetjes tot opgespoten billen: dit is haar top tien.

1. De wet van de dunste

Jozefien Daelemans: “Vrouwen moeten dun zijn. Altijd en overal. Dun zijn is een wezenlijk onderdeel van hun schoonheid: dat is voor mij de absurdste wet in schoonheidsland. Iedereen kent inmiddels wel de beruchte thigh gap: als je rechtstaat en de binnenste kanten van je dijen raken elkaar niet, heb je er eentje en ben je goed bezig. Op Instagram vind je nu ook de A4-challenge, waarbij je bewijst hoe smal je taille is door achter een A4’tje te kruipen, en de bikini bridge, wanneer je op je rug ligt en je broekje een soort brug vormt tussen je uitstekende heupbeenderen.

“In Beauty Sick vertelt Renee Engeln over een enquête van het blad Esquire, waarbij aan vrouwen werd gevraagd wat ze erger zouden vinden: overreden worden door een vrachtwagen of dik zijn? De meerderheid verkoos de aanrijding. Toen ze dat als professor vertelde aan haar studenten psychologie, had ze verwacht dat zij het lachwekkende hiervan zouden inzien. Tot haar verbazing stelden de meisjes vragen als: ‘Hoeveel breuken zou ik hebben?’ en ‘Hoelang lig ik precies in het ziekenhuis?’ Hoe erg is het dat we liever aangereden zouden worden, dan dat we dik zouden zijn?

“Twintig jaar geleden was een vrouw ‘maar’ acht procent zwaarder dan een reclamemodel, vandaag is dat tot 23 procent! Het slankheidsideaal is veel recenter dan je zou denken, terwijl we vaak het gevoel hebben dat het altijd zo geweest is. In de jaren 50 zag je nog advertenties met de slogan ‘Don’t let them call you skinny!'” (lacht)

2. Benen als knakworstjes

“Op de Tumbler-account ‘Legs or hotdogs’ moet je raden of het echte vrouwenbenen zijn, dan wel hotdogs. (lacht) Soms zie je het verschil echt niet. De beelden zijn vanuit het standpunt genomen van de vrouw die haar opgetrokken bovenbenen fotografeert, die even egaal lichtbruin, glad en haarloos zijn als knakworstjes. Toch gek, hoe we vrouwen met haar op hun benen dierlijk vinden, terwijl mannen met beenhaar gewoon mensen zijn. Het is precies hetzelfde haar. Haar op vrouwenbenen is zo schaamtevol dat je het niet eens ziet in reclame voor scheermesjes: het model scheert gewoon een kaal been.

“Als artdirector heb ik vaak de beelden van BV’s voor en na de retouches gezien. Al het ongewenste werd weggewerkt, van armvet tot wallen. Ik werd daar altijd een beetje boos van, want zo houd je onrealistische schoonheidsidealen in stand. Tegelijk begrijp ik die bekende mensen, vanwege alle bagger die ze anders over zich heen krijgen: ‘Kijk eens hoe oud die is geworden!'”

3. Eeuwig jong

“Actrices pieken rond hun 33ste, daarna gaat hun carrière naar beneden. Bij mannen is dat ruim twintig jaar later, op hun 56ste. Een acteur van 60 kan probleemloos een man spelen van 40, getrouwd met een actrice van 25 jaar. Andersom zijn de opties beperkter. Dit soort data spreken de laatste jaren meer en meer voor zich. Ze tonen aan dat vrouwen en mannen nog niet gelijkwaardig worden behandeld en daardoor merk je wel dat er stilaan iets begint te veranderen. Want je kan nog zeggen dat je als vrouw de vrije keuze hebt – om pakweg je haar al dan niet te kleuren – maar hoe vrij ben je echt?

“In mijn boek vermeld ik kunstfotografe Sylvia Konior en haar grijze leger. Voor dat project fotografeert ze enkel vrouwen met grijs haar. Omdat grijs haar bij mannen wel wordt getolereerd. Hoeveel vrouwen ken jij die er even oud, grijs en rimpelig mogen uitzien als Rik Torfs en hun zegje mogen komen doen in De afspraak?”

4. Ingebonden voetjes

“In het oude China bonden moeders de voeten van hun dochters in. Kleine voetjes waren ideaal. Maar vrouwen konden daarmee moeilijk bewegen, laat staan werken, dus een man die zo meerdere vrouwen had, genoot veel status. Het waren de trophy wives uit hun tijd.

“Er was nog een reden waarom mannen zo van de lotusvoetjes hielden. Vrouwen kregen zo een gek loopje, waardoor ze automatisch hun bekkenbodemspieren gingen opspannen. Dus misschien was dat vooral het ideaal: hoe kleiner de voetjes, hoe strakker de poes. Ziek, zeg ik!”

5. Putjes verboden

“Stel dat we iedereen met sproetjes lelijk zouden verklaren, met de oproep om ze zo snel mogelijk en regelmatig te behandelen. Zou dat niet absurd zijn? Zo bekijk ik de kruistocht tegen cellulitis. Vrouwen wordt een schaamtegevoel aangepraat voor iets natuurlijks waartegen ze niets kunnen doen. Liefst 85 tot 92 procent van de vrouwen heeft cellulitis. Vroeger bestond dit probleem niet – kijk maar naar de schilderijen van Rubens en co. Tot begin 20ste eeuw een cosmeticaproducent een anticellulitiscrème lanceerde. Et voilà. Een nieuwe ‘aandoening’ was geboren.”

6. Grote borst, kleine tepel

“In reclames en films zien we enkel pronte borstjes die zelfs in verkrachtingsscènes zo in beeld komen dat de tepels altijd vrolijk naar het zonlicht wijzen. Ik dacht dat ik als tiener misvormd was, met mijn bultjes. Op mijn 14de was ik er ongelukkig over en nam mijn moeder me mee naar de gynaecoloog, een oudere, wijze vrouw die me verzekerde dat het goed zou komen en dat ik doodnormaal was. Niet dat mijn zelfhaat zo helemaal weg was, maar ik was wat gerustgesteld. Toen mijn vriendinnen en ik enkele jaren later op een avond elkaar onze borsten lieten zien, wist ik: niemand heeft perfecte borsten. (lacht)

“Meer dan twee derde van de vrouwen blijkt volgens onderzoek ontevreden over hun borsten. Wie er kleine heeft, wil grote. Wie er grote heeft, wil ze steviger. En wie pannenkoekentepels heeft, droomt van kleine kersenknopjes.”

7. Opgespoten billen

“In de jaren 90 mocht je nul rondingen hebben – het was de tijd van Kate Moss en de heroin chic. Dankzij sterren als Beyoncé en Jennifer Lopez mag je nu stevige billen hebben. Dat er meer dan één – niet-wit – lichaamstype als ideaal naar voren wordt geschoven, juich ik toe. Maar kijk hoe het doorslaat. Herinner je je die cover van Paper met Kim Kardashian uit 2014, met dat champagneglas op haar derrière? Sindsdien is het ideaal een grote stevige kont in combinatie met een ultraslanke taille en grote stevige borsten. Bijna geen enkele vrouw heeft zo’n lichaam, want grote borsten staan zelden uit zichzelf rechtop en wie een dikke kont heeft, heeft meestal geen slanke taille en juist een dikke buik – met alle esthetische operaties en butt fillers van dien. Big booty’s zijn big business.

“Als vrouwen naar hun lichaam kijken, zien ze een verzameling probleemzones. Je ziet dat goed in rubrieken in vrouwenbladen waar lezeressen zichzelf punten geven: mijn buik krijgt zes op tien, mijn benen een zeven, mijn billen een vier… Ik heb een probleem met die opdeling. Zo verlies je het geheel uit het oog en zie je je lijf als één grote werf. Het komt de beauty-industrie natuurlijk wel goed uit dat er altijd wel aan iets te werken valt. In 2017 werd die industrie geschat op 486,40 miljard euro.”

8. Poeder op

“‘Mannen die schmink dragen, waar gaan we naartoe?’ vroeg Theo Francken zich een tijdje geleden af. Wel, eigenlijk keren we in zekere zin terug naar een vroegere traditie. In het oude Egypte gebruikten vrouwen en mannen make-up om macht uit te stralen. Louis XIV droeg grote pruiken met krullen en poederde zijn gezicht wit in de 16de eeuw. Het was de koningin van Engeland die in de 19de eeuw make-up vulgair en des duivels vond, en vooral iets voor vrouwen. En zo zitten vrouwen vandaag met de belachelijke verplichting om – zeker op tv – make-up te dragen.

“Dit jaar was ik te gast in een praatprogramma van de VRT. Terwijl ik een halfuur in de schminkstoel moest zitten voor een dikke laag foundation, poeder, lippenstift, mascara en oogschaduw, kwamen de mannen ervan af met een antiglimlaagje. Mijn broer zei achteraf: ‘Het is omdat je naam onderaan in beeld kwam, dat ik je herkende.’ Je moet er eens op letten in praatprogramma’s. Je zal nooit vrouwen zonder zien. Wat zegt het over de maatschappij als het al een statement is om, zoals Alicia Keys, geen make-up te dragen? Ik zou vrouwen wel vaker naturel willen zien op tv.”

9. Geen mamalijf

“Ik heb mijn kinderen ooit uitgeleend voor een fotoshoot met als thema ‘Terug naar school’. Ik heb zulke mooie kinderen, dacht ik. Wat leuk als ze op de cover mogen van een boekje. Ze waren toen drie en vijf jaar. De moeder werd gespeeld door een vrouw van hooguit 25, terwijl ik al ergens begin 30 was. Natuurlijk was ze veel knapper dan ik – ik had trouwens geen ambities als model en was niet jaloers – maar op dat moment zag ik plots die hele leugen voor mijn neus geconstrueerd worden. Van hoe we dat moederschap wel willen, maar niet de striemen of de wallen. We mogen er vooral niet uitzien als mama.

“Op Instagram heb je tegenwoordig de hashtag #labourlashes, gebruikt door vrouwen die zich helemaal opmaken vlak voor de bevalling. Niet even bijschminken, maar full face make-up met contouring en alles erop en eraan. Een marginaal fenomeen, maar toen ik dat zag, dacht ik: krijgen we nu nooit eens een boterbriefje om niet met ons uiterlijk te moeten bezig zijn? Het komt altijd op hetzelfde neer. Wees cameraklaar. Overal en altijd.

“Denk aan alle breinruimte die er zou vrijkomen als vrouwen wat minder bezig zouden zijn met hun onzekerheden en uiterlijk. Voor mij gaat het over al dat verloren potentieel. De energie die we nu stoppen in de complexen over ons uiterlijk, zouden we kunnen gebruiken voor onze carrières en relaties, voor het schrijven van boeken, of om de wereld te redden.”

10. Sexy én zedig

“Afgelopen zomer verschenen er berichten over aanrandingen op festivals. Op sociale media las ik onder zo’n artikel vaak – al dan niet als eerste – reacties als: ‘Maar wat had ze aan?’ Met een kort rokje en topje vraag je erom, want dan ben je te bloot. Maar draag je als vrouw ‘modesty mode’ die je lichaam bedekt, dan ben je preuts en word je onderdrukt. Wanneer mogen we zelf beslissen?

“Van vrouwen wordt verwacht dat ze op hetzelfde moment sexy en zedig zijn. Vrouwen krijgen veel meer kritiek over hun uiterlijk – dat is aangetoond. Toen ik dat fenomeen een keer heb beschreven in een opiniestuk, kreeg ik enkele reacties van mannen… over hoe lelijk ik niet was.” (lacht)

En de mannen?

“Het gespierde lijf van mannen is de spiegel van de slankheidscultus die je bij vrouwen ziet. Terwijl wij er zo slank en fragiel mogelijk moeten uitzien, moeten zij er zo sterk en stoer mogelijk uitzien.

“Mijn 14-jarige zoon ligt wakker van het feit dat hij geen sixpack heeft. Waarom hij er een wil? Omdat alle meisjes vallen op jongens met een sixpack. Omdat Instagram dat zegt. Voorlopig is dat gespierde ideaal bij mannen nog een pak minder dwingend, maar je ziet toch al meer eetstoornissen bij hen. Ook onder onzekere mannen heeft de schoonheidsindustrie geld geroken, denk aan al die supplementen en fitnesscentra.

“Ik ben voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen, maar die trend – ongelukkig en onzeker zijn over je lichaam – wens ik hen allesbehalve toe.”

De naakte waarheid – body bullshit ont(k)leed van Jozefien Daelemans, 240 p., is uitgegeven bij Horizon.